Nun Ansán sempre deshabitado, cheo de misterio e lendas, atopouse un cruceiro relixioso froito de unha casualidade. Quizais a propia maxia do lugar foi quen de facer que o achado tamén fose especial, volvendo a enredar os recordos que a xente tiña sobre esta zona de Codeseda.
Subindo dende o núcleo de Codeseda á Grela, pola pista do Outeiro, despois do cruce de Trabadela, se seguimos cara este lugar precisamente, chegamos a un punto no que existe un camiño cara a dereita. Avanzando uns metros cara dentro do monte, nunha parcela privada aparece o granítico conxunto artístico.
Localización do cruceiro da Ansán
Sendo o cruceiro unha mostra de identidade da paisaxe galega non resulta estraño atopalo alí, máis sendo unha parcela uniforme as hipóteses sobre o porqué da colocación do mesmo ábrense á imaxinación de cada quen.
O máis evidente sería que aquelo, nun tempo pasado, fose un cruce de camiños, pois sempre foi a primeira xustificación de localización dos mesmos por parte do pobo ou da propia igrexa católica. Sóubose tamén, despois de falar con párrocos afíns a esta comarca, que dende a propia comunidade cristián houbo varios intentos de poboar Ansán, pola diversidade de flora e fauna e pola proximidade de outros núcleos como Trabadela, A Grela ou o Outeiro, pudendo ser así o cruceiro boa mostra de estes propósitos.
Chégase a el a finais dos oitenta, por mor dun lume de consideradas magnitudes que deixara sen vexetación varias hectáreas. Entre elas, estaría a que contiña ó Cruceiro de Ansán, ou ó que no momento do achado quedaba do mesmo, pois o fenómeno natural fixo derrubarse varias árbores que caeron encima dos brazos do cruceiro, levando estas partes ó chan. A descuberta é cun século de diferencia respecto á súa inauguración, pois a data que figura na columna é: dun ano lexible dentro do século XIX.
O Cruceiro de Ansán no momento do achado. O capitel e os brazos repousan sobre a base para facer a fotografía testimonial
Na imaxe adxunta ó artigo, vese a natureza calcinada do redor, pois foi tomada no momento da descuberta. Vese como o cruceiro repousa sobre unha base de grandes dimensións, coa forma ben traballada por un canteiro. A columna permanece impasible ante as circunstancias, e o que puidera ser o capitel e os brazos horizontais da cruz, de formas bravas e menos traballadas que estaban espallados polo chan foron achegados á base para capturar o momento.
Por estar dentro dunha propiedade privada e polo nome e apelidos que tamén figuraban na columna, advírtese do estado do mesmo ós propietarios que son os encargados de poñer a peza de cantería nun lugar seguro.
O significado de protección do viaxeiro que outorga un cruceiro, puido ser o que levou a alguén a querer poñelo alí; e pode que esta teoría si que sexa a única 100% verdade, pois o concepto da viaxe é algo común a todas as hipóteses que se poidan manexar sobre o porqué da colocación do Cruceiro de Ansán. A protección na viaxe é algo que aínda lle da vixencia a estes conxuntos de pedra, pois cada un de nos está a percorrer unha viaxe que é a nosa propia vida, cuns principios ou con outros, pero sempre buscando estar protexidos ante as adversidades do destino.