No frontispicio da igrexa parroquial de San Xurxo de Codeseda, e baixo unha cuncha de vieira, ábrese un oco circular onde chama a nosa atención a esfera dun reloxo de torre, con numeración romana. Baixo este atópase unha placa de mármore de cor branca, que leva gravado en letras maiúsculas a seguinte inscrición:
RELOJ DONADO
POR JUAN RODRÍGUEZ BERGUEIRO
Y SU ESPOSA
AÑO 1931
A donación
Don Juan Rodríguez Bergueiro, dinos a súa partida de bautismo, foi bautizado na igrexa parroquial de San Xurxo de Codeseda o día 2 de novembro de 1862: naceu ás seis da tarde do día 1, fillo de José María Rodríguez Pena e de Manuela Bergueiro Eirín. Avós paternos Manuel Rodríguez, natural de Codeseda, e Manuela da Pena (esta natural de Souto e veciños da Abragán). Avós maternos Juan Bergueiro e María Josefa Eirín, veciños do lugar da Abragán, que foron os padriños de bautismo.
A través das redes sociais, correo electrónico e Whatsapp, manteño contacto desde fai anos con don Carlos A. Rodríguez, natural e veciño de Bos Aires. Quen me facilíta información sobre o seu tío avó don Juan Rodríguez Bergueiro, confirmando que finou en Buenos Aires- Argentina no mes de agosto de 1928, que estaba casado con Dolores López, esta natural de San Román no concello de Vivero-Lugo. Ademais de aportar o documento onde se convocan a todos aqueles que crean poidan ter dereito sobre os bens deixados por Juan Rodríguez Bergueiro.
No Boletín Oficial da República de Argentina, dinos o edicto:
“El Juez Nicolas González Iramain, ha dispuesto se cite, llame y emplace por el término de treinta días, a todos los que se consideren con derecho a los bienes dejados por Juan Rordíguez Bergueiro, ya sean como herederos o acreedores, para que dentro de dicho término, comparezca a deducir sus acciones. Buenos Aires, abril 29 de 1931”.
Cando fixo a doazón do reloxo de torre ó pobo de Codeseda, no ano 1931, xa acontecerá o pasamento, e a doazón debeuna facer a súa muller Dolores López, en nome del, pois como queda dito mais arriba este finara no ano 1928”.
Ubicación
Para chegar ó reloxo de torre da igrexa de Codeseda, entramos por unha porta exterior que queda a dereita do edificio, que nos conduce ó campanario. Temos que subir uns 55 chanzos angostos, escuros e gastados polo paso do tempo. En cada andar unha xanela permite a entrada de luz. Baixo o campanario ábrese unha pequena porta que da acceso a un cuarto escuro e estreito onde se acubilla a maquinaria do reloxo. Esta descansa sobre unha estrutura de ladrillo.
Os detalles do reloxo
Dinos unha placa de cor vermella, posta no bastidor:
Fabrica de Reloxos Moisés Díez. Palencia. Modelo Nº 9. Construído no ano 1931. Nº 618.
Se observamos con detenemento podemos apreciar, que o bastidor ten as mesmas filigranas, o péndulo e igual e a maioría das pezas da maquinaria pertencen a un reloxo da marca francesa terraillom-Petitjean.
Moisés Díez importaba reloxos da factoría Odobey de Morez, en Francia. Polo tanto este reloxo é da marca Terraillon-Petitjean, aínda que fabricando nos talleres de Palencia as pezas que fosen precisas para a súa transformación e arranxo; e mesmo gravando na esfera o nome de Moisés Díez-Palencia.
A torre
Sobre a maquinaria do reloxo temos o campanario, polo que debemos subir 10 chanzos máis. E alí, no centro, atopamos unha torre de ferro da que pendura unha campá do reloxo de grandes dimensións, onde o antigo martelo facía soar con forza os sinais horarios, dando as badaladas das horas e das medias.
A campá do reloxo.
Dinos a inscrición da campá:
ESTA CAMPANA FUE DONADA POR DON JUAN RODRIGUEZ BERGUEIRO Y SEÑORA.
Un selo pon:
FABRICADA POR OCAMPO EN ARCOS DE LA CONDESA. AÑO 1932
Os detalles
O estado do reloxo digamos que é regular: pódese recuperar, pero precisa dunha limpeza e engrase xerais.
Mercé á inestimable colaboración do señor cura párroco don Rubén Diéguez Gutiérrez (que nos permite consultar o Libro de Fábrica) podemos facer unha breve aínda que intensa investigación sobre os arranxos no reloxo.
A primeira reseña que se fai do reloxo de torre de Codeseda aparece no Libro de Fábrica no ano 1935, sendo párroco don Antonio Rodríguez Souto: “material e instalación de luces no departamento da maquinaria do reloxo da igrexa 16 pesetas”. Logo aparecen nas contas de varios anos, gastos en aceite, engrase e pequenos arranxos do reloxo.
Sendo crego don José Barreiro Paz, que nos dará as contas desde 1958 ata ben entrado o século XXI, fainos saber nas de 1958-59-60 e 61: “Arranxo martillo reloxo torre 80 pesetas. Arranxos no reloxo 415 pesetas. Pintura para a torre de ferro e mazos das campanas e portas da igrexa 1.336 pesetas. Plancha de plomo para cubrir a maquinaria do reloxo de la torre 537 pesetas”. Acto fúnebre polo e.d. dos donantes do reloxo 450 Pesetas».
O cura párroco segue dando contas de varios anos, mais os gastos do mantemento do reloxo son de pouca relevancia. E temos que esperar ás contas dos anos 1966-1970 para que aparezcan gastos significativos: «arranxos reloxo da torre 2.300 pesetas». E de novo nos interesan as contas de 1985 “arranxo cruz torreta e tornillos novos 10.000 pesetas». En setembro do ano 1987, os gastos ocasionados no arranxo do reloxo superan con moito as cifras que se viñan empregando ata o momento na reparación do reloxo da torre da igrexa: “restauración esfera reloxo e arranxo corda das agullas que estaban rotas e aceitado maquinaria 53.500 pesetas”. “Ó albanel que colocou o andamio de 12 metros de altura para sacar a esfera do reloxo (que se desfacía en anacos por estar a madeira completamente podrida) e logo colocala outra vez e retirar o andamio 35.000 pesetas. Ó reloxeiro por arranxo da esfera e pezas estropeadas 12.000 pesetas. Ó carpinteriro por facer a nova roda en madeira de teca da esfera 3.000 pesetas”.
O señor cura párroco segue anotando gastos do reloxo nos anos siguientes, mais son pouco significativos.
Co paso dos anos o párroco atopaba mais dificultade para subir as 55 escaleiras, e facer forza dabondo para dar corda ó reloxo. Así que no ano 1982 tomou a decisión de escoller unha persoa para facer ese canso traballo. Recaíu esta responsabilidade sobre Anuncia Lorenzo Sieiro, quen será a persoa encargada de limpar, aceitar e dar corda ó reloxo ata outubro do ano 2009, no que se instala un reloxo electrónico.
O novo reloxo
Este novo reloxo foi montado pola empresa ELEMAR-NOR. S. L. de Oleiros (A Coruña) por un coste de 4.000 euros que se abonaron dos fondos da igrexa. Este novo reloxo poemos afirmar que é propiedade da igrexa, xa que foi mercado cos fondos da mesma.
Temos que subliñar que do reloxo queda tan só a maquinaria, e as transmisións desconectadas as agullas. Poleas, pesas e cables atópanse desaparecidos desde o ano 2009.
A pudremia e o abandono cae sobre a maquinaria do reloxo esquecido non burato baixo as torres do campanario.